Umowa pożyczki jest jedną z najprostszych, a więc i najchętniej stosowanych umów, zarówno w życiu prywatnym, jak i w obrocie gospodarczym. Ten rodzaj umowy określa warunki, na podstawie których pożyczkobiorca korzysta z kapitału lub rzeczy należących do pożyczkodawcy. Jednak chcąc skorzystać z pożyczki lub też jej udzielić, warto przyjrzeć się kilku zasadniczym kwestiom, które skutecznie zabezpieczą wykonanie umowy pożyczki.
Na czym polega umowa pożyczki?
Umowa pożyczki to umowa, w której pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. W zamian za to pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku oraz tej samej jakości.
W zależności od tego kto będzie stroną umowy pożyczki, zastosowane będą różne przepisy szczególne. Jeżeli pożyczka udzielana jest przez przedsiębiorcę na rzecz konsumenta, zastosowanie mogą znaleźć przepisy dot. stosowania wzorców umownych oraz przewidujących inne narzędzia ochrony konsumenta (w szczególności umów zawieranych na odległość – w tym online, a także poza lokalem przedsiębiorstwa). Natomiast w przypadku pożyczki udzielanej przez bank, zastosowanie znajdą przepisy Prawa bankowego.
Co stanowi przedmiot pożyczki?
Przedmiotem umowy pożyczki mogą być:
- pieniądze w postaci gotówki bądź w postaci bezgotówkowej (przekaz pieniężny)
- rzeczy oznaczone co do gatunku
Rzeczy oznaczone co do gatunku są to rzeczy jak sama nazwa wskazuje należące do pewnego „gatunku”. Oznacza to, że są zastępowalne, czyli można je zastąpić innymi rzeczami z tego samego „gatunku”.
Przykładem rzeczy oznaczonych co do gatunku mogą być, np. węgiel, zboże czy też owoce. Umowa powinna zawężać „gatunek” rzeczy będącej przedmiotem pożyczki. To znaczy, że oprócz wskazania konkretnej rzeczy, należy dookreślić parametry i cechy jakie powinny być spełnione przez przedmiot pożyczki.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego pożyczka może zostać udzielna zarówno w walucie polskiej jak i obcej. W przypadku zawarcia umowy pożyczki, której przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, pożyczkobiorca może zwrócić pożyczkę w umówionej walucie albo w walucie polskiej. Jeżeli pożyczkobiorca chce zwrócić pożyczkę zaciągniętą w walucie obcej w polskich złotych, to w takiej sytuacji kwota podlegająca zwrotowi w walucie krajowej podlega przeliczeniu według kursu średniego ogłoszonego przez NBP na dzień, w którym pożyczka powinna zostać zwrócona. Jeśli po stronie pożyczkobiorcy dochodzi do opóźnienia w oddaniu pożyczonej sumy, pożyczkodawca może żądać zwrotu w walucie polskiej po średnim kursie NBP na dzień zwrotu pożyczki.
Na jaki czas może zostać zawarta umowa pożyczki?
Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni od wypowiedzenia umowy przez udzielającego pożyczkę.
Odpłatność umowy pożyczki
Pożyczka jest zasadniczo umową nieodpłatną. Jeżeli w umowie nie zostanie określone, że za korzystanie z przedmiotu pożyczki należy się wynagrodzenie (np. odsetki), to umowa będzie miała charakter nieodpłatny.
W jakiej formie należy zawrzeć umowę pożyczki?
Umowa pożyczki można zostać zawarta w dowolnej formie (np. ustnej, pisemnej, pisemnej z urzędowo poświadczoną datą, aktu notarialnego lub nawet dorozumianej). Jednak, gdy wartość pożyczki przekracza tysiąc złotych, powinna zostać dochowana forma co najmniej dokumentowa (ograniczenie to nie dotyczy jednak przedsiębiorców). Do zachowania formy dokumentowej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu. Oświadczenie woli powinno być wyrażone w taki w sposób, aby można było ustalić osoby składające to oświadczenie. Przykładem formy dokumentowej jest email, sms, wiadomość na Facebooku, czy nagranie rozmowy telefonicznej.
Skutki niezachowania formy wymaganej do zawarcia umowy
Brak zachowania formy dokumentowej nie pociąga za sobą nieważności umowy pożyczki, lecz powoduje utrudnienia dowodowe. Przy ewentualnym sporze nie jest dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt zawarcia umowy pożyczki.
Ograniczenie dowodowe nie obowiązują w sytuacji, w której umowę pożyczki:
- każda ze stron umowy zgodzi się na przeprowadzenie takiego dowodu;
- zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą;
- fakt zawarcia umowy pożyczki jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu (np. prowadzono w tej sprawie korespondencję e-mail już po zawarciu umowy);
- umowa została zawarta pomiędzy przedsiębiorcami.
Umowa pożyczki a podatek
Umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Obowiązek podatkowy w przypadku umowy pożyczki ciąży na biorącym pożyczkę (wobec tego to pożyczkobiorca jest zobowiązany do złożenia deklaracji podatkowej oraz zapłaty podatku).Jeżeli nie doszło do zgłoszenia zawarcia umowy pożyczki, podatnik może być zobowiązany do zapłaty podatku PCC w wysokości 20% (zamiast podatku
w wysokości 0,5%). Obowiązek zapłaty podatku PCC od umowy pożyczki w takiej wysokości powstanie wtedy, gdy przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:
- podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony;
- biorący pożyczkę od osoby najbliższej (w ramach I grupy podatkowej) powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo na jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Zgoda małżonka pożyczkobiorcy na zawarcie umowy
Zawierając umowę pożyczki z osobą pozostającą w związku małżeńskim należy pamiętać o uzyskaniu zgody drugiego małżonka na zaciągnięcie zobowiązania. Zgoda powinna być udzielona w formie pisemnej. Jeżeli zgoda taka nie będzie udzielona w takiej formie, to nie będzie możliwe prowadzenie egzekucji z majątku objętego wspólnością majątkową. Uzyskanie zgody małżonka na zawarcie umowy pożyczki umożliwia prowadzenie egzekucji z majątku osobistego pożyczkobiorcy oraz majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską.
adwokat
Janusz Stefańczyk