Rozstanie rodziców zawsze wymusza konieczność regulacji sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem. Należy zatem ustalić, któremu
z rodziców i w jakim wymiarze ta piecza będzie powierzona. Jednym
z rozwiązań jest piecza naprzemienna (popularnie zwana opieką naprzemienną). Choć ten model stosowany jest głównie w krajach skandynawskich i Stanach Zjednoczonych, w ostatnich latach również
w Polsce zyskuje coraz większą grupę zwolenników. Dlatego też zauważalny jest wzrost zainteresowania tym sposobem opieki, a co za tym idzie, wzrost liczby wniosków o jej ustanowienie.
Piecza naprzemienna w polskim systemie prawnym – co to oznacza?
Piecza naprzemienna to model opieki nad dzieckiem, w którym oboje rodzice, mimo rozstania, dzielą się odpowiedzialnością za wychowanie i opiekę nad dzieckiem w sposób równoważny. W praktyce oznacza to, że dziecko spędza porównywalną ilość czasu z każdym z rodziców, np. naprzemiennie co tydzień, co dwa tygodnie lub w inny ustalony przez Sąd sposób.
Podstawa prawna pieczy naprzemiennej w Polsce
Co do istoty sprawy, termin „piecza naprzemienna” nie występuje „wprost” w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, choć polskie przepisy dopuszczają taki model, jeśli jest zgodny
z dobrem dziecka. Art. 58 i 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, że Sąd może ustalić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem, jeśli rodzice nie mieszkają razem. W przypadku porozumienia między rodzicami, które Sąd uzna za korzystne dla dziecka, możliwe jest ustalenie pieczy naprzemiennej.
Kiedy można wdrożyć pieczę naprzemienną?
Piecza naprzemienna jest stosowana, gdy:
- Rodzice są zgodni, co wymaga dobrej komunikacji i współpracy między rodzicami, nawet po ich rozstaniu.
- Dobro dziecka na to pozwala. Model ten najlepiej sprawdza się, gdy dziecko jest wystarczająco dojrzałe emocjonalnie i ma dobre relacje z obojgiem rodziców.
- Warunki organizacyjne są sprzyjające, np. rodzice mieszkają blisko siebie, co umożliwia dziecku kontynuację nauki w tej samej szkole.
Jakie są zalety pieczy naprzemiennej
Do głównych pozytywów pieczy naprzemiennej nad dzieckiem zaliczane są:
- Równowaga w relacjach z rodzicami. Dziecko ma możliwość utrzymywania bliskiego kontaktu z każdym z rodziców, jest przywiązane do obojga i zachowuje ciągłą więź emocjonalną z każdym z nich. Każdy z rodziców ma możliwość uczestnictwa w codziennym życiu dziecka i utrzymuje autorytet rodzicielski.
- Utrzymanie stabilności emocjonalnej dziecka. Piecza naprzemienna pozwala minimalizować poczucie straty jednego z rodziców po rozwodzie, rozstaniu lub śmierci. Dziecko nie odczuwa porzucenia przez rodzica, który nie sprawuje opieki na co dzień.
- Zrównoważony podział obowiązków. Oboje rodzice są aktywnie zaangażowani
w życie dziecka, co przekłada się na realny wpływ na jego wychowanie. Sprawiedliwy podział obowiązków to także ograniczenie trudów związanych z samotnym rodzicielstwem oraz walory praktyczne dla rodziców – umożliwiają każdemu z nich większe skupienie na pracy lub sobie w czasie, gdy drugi rodzic sprawuje opiekę.
Wyzwania i wady pieczy naprzemiennej
Piecza naprzemienna wiąże się jednak z wieloma wyzwaniami. Najważniejsze z nich to:
- Wymóg zgodnej współpracy rodziców. Napięte stosunki i nieporozumienia między rodzicami mogą narażać dziecko na konflikt lojalnościowy po której stronie ma się opowiedzieć oraz prowadzić do braku jednolitości w sposobie wychowania, co
w efekcie negatywnie wpływa na rozwój dziecka. - Częste zmiany miejsca zamieszkania. Przemieszczanie się między domami rodziców może być męczące dla dziecka, skutkować jego rozdarciem i tęsknotą, szczególnie
w przypadku dzieci młodszych. Co więcej, może wywołać poczucie tymczasowości, braku stabilizacji i braku posiadania własnego domu przez dziecko. - Konieczność dostosowania harmonogramów rodziców. Praca, zobowiązania zawodowe czy osobiste mogą komplikować organizację pieczy naprzemiennej oraz prowadzić do traktowania dziecka w sposób przedmiotowy, tj. zmuszania dziecka do dostosowania się do potrzeb i/lub oczekiwań rodziców.
W polskim systemie prawnym piecza naprzemienna wciąż nie jest standardem. W większości przypadków sądy powierzają opiekę jednemu z rodziców, a drugiemu ustalają kontakty. Niemniej jednak, w ostatnich latach piecza naprzemienna zyskuje na popularności, zwłaszcza w przypadku zgodnych porozumień rodzicielskich.
Piecza naprzemienna to model opieki, który wymaga od rodziców zaangażowania, odpowiedzialności i współpracy. Może być korzystnym rozwiązaniem dla dziecka, o ile spełnione są warunki zapewniające stabilność i bezpieczeństwo. Każdorazowo jednak decyzja o jej zastosowaniu powinna być dostosowana do indywidualnej sytuacji rodziny,
z uwzględnieniem dobra dziecka.
adwokat Janusz Stefańczyk