Współcześnie coraz częściej obserwować można zjawisko składania skarg do placówek medycznych oraz prawnych, jak również wzrost spraw sądowych związanych z podejrzeniem błędu medycznego. Poszkodowany pacjent najczęściej nie ma pojęcia jaką ścieżkę prawną obrać, by dochodzić swoich roszczeń. Zastanówmy się zatem na kluczowymi pytaniami w tej materii: Jak zdefiniować błąd w sztuce lekarskiej? W jaki sposób dochodzić roszczeń na drodze prawnej? W jaki sposób uzyskać rekompensatę za uszczerbek na zdrowiu?
Definicja błędu w sztuce medycznej
Zacznijmy od zdefiniowania pojęcia błędu w sztuce medycznej. Błąd w sztuce medycznej (błąd medyczny, błąd lekarski, niepowodzenie w leczeniu) to postępowanie niezgodne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej.
Zauważyć należy, że zgodnie z obowiązującym prawem lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej i z należytą starannością (art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty; tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634) – dalej jako: u.z.l.l.d.
„Błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym” „Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował lub mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1972 r.; sygn. akt I KR 116/72).
Obowiązek lekarza w zakresie doskonalenia zawodowego a wybór metody leczenia
Lekarz ma ustawowy obowiązek stałego doskonalenia zawodowego (art. 18 u.z.l.l.d.). W związku z tym posłużenie się przezeń nieaktualną, uważaną za przestarzałą metodą leczenia jest uważane za błąd. Może to mieć znaczenie przy zabiegu operacyjnym, metody nowsze są zazwyczaj bardziej oszczędzające dla pacjenta lub obarczone mniejszym ryzykiem powikłań. Powikłanie uważane za normalny możliwy skutek starszej metody operacyjnej może być w ogóle wyeliminowane przy użyciu metody nowszej lub innej. Dobór określonej metody spośród kilku aktualnych może jednak również zostać uznany za błąd z punktu widzenia sytuacji konkretnego pacjenta. Błędy mogą mieć charakter diagnostyczny, terapeutyczny, techniczny, względnie organizacyjny. Przyczyny błędów mogą być następujące:
- nieznajomość zasad wiedzy; przeoczenie objawów choroby lub dających się stwierdzić właściwości organizmu, w tym także z powodu niewykorzystania środków pomocniczych;
- niewłaściwe przyporządkowanie danego przypadku określonym regułom; niedbałe wykonywanie czynności leczniczych.
Błędy przesądzające o winie lekarza
Warunkiem odpowiedzialności prawnej lekarza jest tylko błąd zawiniony i zasadniczo najpierw stwierdza się istnienie błędu, a następnie ustala, czy miało miejsce również subiektywne zawinienie. Jednak zdarzają się takie błędy, których wystąpienie faktycznie przesądza o zawinieniu. Są to błędy z zasadnicze lub wynikające z ewidentnej niewiedzy medycznej lekarza. Uchybienie obowiązkowi kompetencji w danej dziedzinie samo w sobie pozwala postawić każdemu fachowcowi zarzut winy. Odnosi się to też do lekarza, zważywszy w szczególności na jego obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. Jako przykłady błędów zasadniczych można wskazać nadto pozostawienie ciała obcego w polu operacyjnym (zwyczajnie mówiąc – zaszycie w pacjencie narzędzia, chusty lub innego przedmiotu). Jest to uchybienie jednej z naczelnych zasad ostrożności przy przeprowadzaniu zabiegu. Gdy chodzi o odpowiedzialność karną (za popełnienie przestępstwa) przesłanki są następujące:
błąd; ujemne następstwa dla zdrowia lub życia pacjenta określone w przepisach prawa karnego związek przyczynowy między błędem a ujemnymi następstwami i
wina osoby wykonującej zabieg.
Odpowiedzialność za błąd medyczny
Naruszenie integralności cielesnej polegającej na naruszeniu tkanek organizmu lub wywołanie rozstroju zdrowia pacjenta w wyniku tzw. „błędu medycznego” może dla pacjenta oznaczać szereg negatywnych skutków, począwszy od bólu fizycznego, cierpienia, przez kosztowane leczenie, czy rehabilitację, aż po utratę możliwości zarobkowania. Obowiązujące przepisy prawa przewidują mechanizmy działania, umożliwiające dochodzenie należnych poszkodowanemu pacjentowi świadczeń pieniężnych.
Jeśli postępowanie lekarza doprowadziło do uszkodzenia ciała pacjenta lub wywołania u niego rozstroju zdrowia, poszkodowany może domagać się odszkodowania za poniesioną przez niego szkodę. Naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Będą to na przykład koszty zakupu leków, opatrunków, koszty poniesione na zakup sprzętu medycznego czy rehabilitacyjnego. W określonych wypadkach pacjent może domagać się przyznania na jego rzecz renty. Będzie to możliwe wówczas, gdy poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.
Poszkodowany może również domagać się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Podstawowym celem tego świadczenia jest kompensata i „złagodzenie” cierpień fizycznych i psychicznych doznanych przez poszkodowanego. Sądy określając jego wysokość biorą pod uwagę w szczególności rodzaj, charakter i intensywność cierpień, czas ich trwania, ujemne skutki zdrowotne jakie poszkodowany będzie musiał znosić w przyszłości. Znaczenie ma także poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa, czy konieczność korzystania z pomocy innych osób w sprawach życia codziennego. Przyjmuje się przy tym, iż zadośćuczynienie musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość, ale nie może być nadmierne. Jego wysokość powinna zatem odpowiadać aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej w społeczeństwie.
Kończąc, uzyskanie odszkodowania od szpitala czy innej placówki medycznej w przypadku, gdy doszło do popełnienia błędu medycznego, jest jak najbardziej możliwe. Poszkodowani pacjenci muszą pamiętać o zgromadzeniu dokumentacji medycznej oraz dokumentów potwierdzających wysokość poniesionych przez nich kosztów pozostających w związku z wyrządzoną szkodą. To na pacjencie ciąży prawny obowiązek wykazania faktu poniesienia tych kosztów.
Mecenas
Janusz Stefańczyk