Rozwój i powszechne użycie technologii informacyjno-komunikacyjnych powoduje, że wielu konsumentów zawiera umowy za pośrednictwem Internetu lub telefonu. Atrakcyjne zdjęcia produktów, promocyjne ceny usług, opinie użytkowników (nie zawsze prawdziwych) skutecznie przekonują niejednego konsumenta do zakupu towaru. Dodatkowo, powszechnie obchodzone uroczystości i święta, w tym niedawny Dzień Kobiet czy zbliżające się Święta Wielkanocne, zazwyczaj poprzedzane są wyprzedażami i promocjami. One to skutecznie zachęcają ludzi do podejmowania pochopnych decyzji i nabywania towarów – nierzadko nietrafionych bądź niesprawdzonych, zwłaszcza, że klient nie ma bezpośredniego kontaktu z zakupywanym produktem. Dlatego często zdarza się, że klient jest rozczarowany nabytkiem i po przemyśleniu transakcji chce z niej zrezygnować. Automatycznie więc nasuwa się pytanie: czy i na jakich zasadach można odstąpić od umowy zawartej na odległość?
Czym jest umowa zawarta na odległość?
Jest to umowa zawarta w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem co najmniej jednego środka porozumienia się na odległość, np. rejestracja w portalu internetowym, zakupy w e-sklepie.
Jakie terminy nas obowiązują?
Moment rozpoczęcia biegu terminu, czyli 14 dni na odstąpienie od umowy zawartej przez Internet jest uzależniony od charakteru transakcji:
- Umowa sprzedaży pojedynczej rzeczy – termin należy liczyć od otrzymania jej przez konsumenta lub osobę przez niego wskazaną.
- Umowa sprzedaży obejmująca wiele towarów, które są dostarczane osobno, partiami lub w częściach – początek terminu jest liczony od otrzymania przez konsumenta ostatniej rzeczy, partii lub części.
- Umowa sprzedaży polegająca na regularnym dostarczaniu towarów przez określony czas – rozpoczęcie biegu terminu zależy od daty otrzymania przez konsumenta pierwszej rzeczy.
- Pozostałe umowy (np. usługi, zlecenia) – termin rozpoczyna bieg od dnia zawarcia umowy.
Należy tu pamiętać!
Jeżeli konsument nie został poinformowany o prawie do odstąpienia od umowy, może skorzystać z tego uprawnienia w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Jeżeli jednak w tym okresie sprzedający przekaże mu taką informację, to termin upływa po 14 dniach od momentu jej otrzymania.
Do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed upływem danego terminu. Nie ma znaczenia to, że sprzedawca otrzyma je po jego upływie, to jest po terminie.
Konsument może odstąpić od umowy przez złożenie stosownego oświadczenia. Jego forma może być dowolna, jednak dla celów dowodowych najlepiej uczynić to na piśmie.
W razie odstąpienia od umowy, daną umowę uważa się za niezawartą. Należy przy tym pamiętać, że w związku z odstąpieniem od umowy zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumenci obarczeni są określonymi zobowiązaniami.
Obowiązki przedsiębiorcy w przypadku odstąpienia od umowy
Sprzedawca musi niezwłocznie – nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia – zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia towaru. Pieniądze powinny zostać zwrócone w taki sam sposób, jakiego wcześniej użył kupujący, chyba że wyraził on zgodę na inną formę zwrotu wpłaconych środków (o ile nie łączy się to dla niego z dodatkową odpłatnością).
Co istotne: Przedsiębiorca ma obowiązek odebrać towar od konsumenta we własnym zakresie wtedy, gdy zostaną łącznie spełnione następujące przesłanki:
- umowa została zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa;
- towar dostarczono do miejsca zamieszkania konsumenta;
- charakter towaru nie pozwala na odesłanie go w zwykły sposób pocztą – np. sprzęt AGD o dużych gabarytach (pralka, lodówka).
Należy pamiętać, że wraz z odstąpieniem od umowy wygasają również powiązane z nią umowy zawarte z przedsiębiorcą czy też z innymi podmiotami, z którymi ten się porozumiewał. To na sprzedawcy spoczywa obowiązek poinformowania tych podmiotów
o wygaśnięciu umowy. Dotyczy to, np. umów ubezpieczeniowych, które czasem towarzyszą wybranym transakcjom.
Oprócz równowartości ceny towaru sprzedawca powinien zwrócić konsumentowi koszty doręczenia mu zamówionego towaru – do wysokości odpowiadającej najtańszej opcji przesyłki dostępnej w danej ofercie. Jeżeli klient wybierze droższy środek transportu, nie otrzyma zwrotu różnicy między wartością wybranej dostawy a najtańszym sposobem transportu.
Należy pamiętać, żeprawo do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorcy lub na odległość jest w niektórych sytuacjach niedozwolone lub ograniczone. Dotyczy to min. umów:
- o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który przed rozpoczęciem świadczenia został poinformowany o tym, że po jego spełnieniu utraci prawo do odstąpienia od umowy, np. korepetycje udzielane przez Internet;
- w których cena lub wynagrodzenie zależą od wahań na rynku finansowym, niezależnych od przedsiębiorcy i mogących wystąpić przed upływem terminu na odstąpienie od umowy, np. sprzedaż walut obcych;
- w których przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb, np. zamówienie w e-sklepie koszulki z zaprojektowanym przez siebie nadrukiem;
- w których towar szybko ulega zepsuciu lub ma krótki termin przydatności do użycia, np. artykuły spożywcze: owoce, warzywa, nabiał;
- w których przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub higienę, jeżeli opakowanie to zostało otwarte po dostarczeniu, np. soczewki kontaktowe;
- w których przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami, np. paliwo wlane do samochodu;
- w których przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, gdzie ich cena została uzgodniona podczas zawarcia umowy sprzedaży, dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni, a wartość zależy od wahań rynkowych, pozostających poza kontrolą przedsiębiorcy, np. wysokogatunkowe wina kolekcjonerskie lub whisky;
- w których konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca przyjechał do niego w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji, np. dostrojenie odbiornika telewizyjnego.
Zawieranie umów na odległość staje się coraz powszechniejsze. Jako, że konsument nie ma bezpośredniego kontaktu z nabywanym produktem lub usługą, takie transakcje mogą być obarczone dużym ryzykiem. Dlatego też ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (DzU 2014, poz.827) ma być dla klienta gwarantem uprawnień w przypadku zamiaru odstąpienia od umowy zawartej na odległość.
Mecenas
Janusz Stefańczyk