Słowo alimenty które wywodzi się z łacińskiego rzeczownika alimentum („pokarm, żywność”) oraz czasownika alere („karmić, żywić”) nawet obecnie zachowało swoje pierwotne znaczenie. Alimenty na dzieci są to właśnie świadczenia (w tym na wyżywienie), które prawnie przekazuje się na rzecz dzieci, które nie są w stanie utrzymać się same. Choć obowiązek dostarczania środków utrzymania dotyczy krewnych w linii prostej: rodziców, dziadków, rodzeństwa, to najczęściej alimenty na dziecko płaci ojciec.
Czym jest obowiązek alimentacyjny?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także
środków wychowania. Istotą tego obowiązku jest to, że jedna strona (uprawniony) ma prawo żądać dostarczenia tak wskazanych środków, a druga osoba (zobowiązany) ma obowiązek je dostarczyć. Dostarczanie środków utrzymania to zaspokajanie bieżących potrzeb życiowych uprawnionego w postaci: wyżywienia, ubrań, zamieszkania, opału, leków itp. Dostarczanie środków wychowania obejmuje natomiast podejmowanie starań o zdrowie uprawnionego czy rozwój fizyczny i umysłowy, stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia, zapewnienie dostępu do dóbr kultury itp. Środki utrzymania i środki wychowania służą zaspokajaniu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
Kogo obciąża ten obowiązek?
Obowiązek alimentacyjny spoczywa przede wszystkim na krewnych w linii prostej i na rodzeństwie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje jednak, że obowiązek alimentacyjny może dotyczyć także innych osób bliskich. niezwiązanych więzami krwi. Obowiązek alimentacyjny obciąża także ojca wobec dziecka pozamałżeńskiego, czy ojczyma lub macochy wobec pasierba. Ponadto istnieje też obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.
Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny?
Zgodnie z ogólną zasadą, obowiązek alimentacyjny trwa tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Zauważyć należy, że osiągnięcie pełnoletności nie powoduje jednak wygaśnięcia obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka – o ile dziecko dokłada należytych starań w celu osiągnięcia w przyszłości możliwości samodzielnego utrzymania. Warunek „dokładania starań” ma kluczowe znaczenie przy ocenie czasu trwania obowiązku alimentacyjnego. Bierze się jednak pod uwagę szereg czynników, do których należą zarówno okoliczności leżące po stronie dziecka (np. jego zdolności, chęć do kontynuowania dalszej nauki, osiągane wyniki), jak i po stronie rodziców (np. ich stan zdrowia, wysokość wynagrodzenia, posiadany majątek, możliwości zarobkowe).
Co zrobić, kiedy osoba zobowiązana uchyla się od płacenia alimentów?
W razie uchylania się przez zobowiązanego od uiszczania świadczeń alimentacyjnych, uprawniony oprócz możliwości wystąpienia z wnioskiem egzekucyjnym może również zgłosić ten fakt organom ścigania. Zgodnie z art. 209 kodeksu karnego uchylanie się od alimentów – jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej trzy miesiące – jest zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo nawet pozbawienia wolności do jednego roku. W sytuacji, gdy zobowiązany swoim zachowaniem naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega jeszcze surowszej odpowiedzialności.
Niealimentacja jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Ściganie następuje z urzędu, jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.
adwokat Janusz Stefańczyk